Met het veelbesproken Chambres d’Amis schreef kunstpaus Jan Hoet in 1986 kunstgeschiedenis. De legendarische tentoonstelling brak letterlijk uit de muren van het museum en bracht 51 hedendaagse kunstwerken van internationaal vermaarde kunstenaars tot in tientallen Gentse privéwoningen.

Het Gentse Museum voor Hedendaagse Kunst, dat zich later transformeerde tot het huidige SMAK, was in die tijd een volwaardig museum met een directeur (Hoet) én een collectie, maar zonder een eigen gebouw. Het was gehuisvest in een handvol kamers van het Museum voor Schone Kunsten. Hoets idee om de kunst naar buiten te brengen was in die optiek nog niet eens zo gek: er was simpelweg geen plaats voor een grote tentoonstelling. In een jaar tijd slaagde Hoet erin de nodige fondsen bijeen te rapen om zijn droomproject waar te maken. Met een naar huidige normen belachelijk klein budget van 6 miljoen Belgische frank (ongeveer 150.000 euro)ging hij aan de slag. Hoet maakte zelf de selectie van de verschillende kunstenaars en dat waren niet de minste. Ronkende namen als Sol LeWitt, Bruce Nauman, Daniel Buren, Juan Muñoz en Christian Boltanski stapten mee in Hoets droom. Roger Raveel en Panamarenko waren 2 Belgische deelnemers.

Hoet lanceerde een open oproep om gastgezinnen te vinden die een kunstwerk wilden huisvesten. Bijna 200 mensen waren bereid om hun huis open te stellen voor het publiek. Uiteindelijk werden er 72 woningen uitverkoren, zowel statige herenhuizen als appartementen en beluikhuisjes. Sommige creaties hadden een ingrijpende installatie nodig, andere waren eerder subtiel. Zo spreidde Luciano Fabro grote witte doeken doorheen het huis van zijn gastgezin, waar juist een kind was geboren. De doeken veranderden iedere dag van plaats, omdat de kinderen van het gezin ermee speelden. De Amerikaan Joseph Kosuth schreef de muren van zijn gasthuis helemaal vol met een tekst van Freud om die daarna met een brede zwarte streep door te halen. Bertrand Lavier bezorgde een bureau een soort pointillistisch behang. Daniel Buren voorzag een slaapkamer met de ene helft van een gestreept behangpapier, de andere helft bracht hij aan in een exacte kopie van de slaapkamer in het museum. Panamarenko liet op zijn geheel eigen rebelse wijze een dissonante stem horen en beperkte zijn bijdrage tot een vogelkooi en een schoendoos gevuld met geldbriefjes, mooi geplaatst op een mat waarop stond geschreven ‘Chambres d’amis’.

Chambres d’Amis was op zijn zachtst gezegd controversieel. Hoets keuze deed heel wat stof opwaaien en een resem nevenprojecten zorgde voor geanimeerd weerwerk, het een al kritischer dan het andere. Nog voor de opening van de tentoonstelling was er een uitgebreide polemiek ontstaan, niet alleen tussen de deelnemende kunstenaars, maar ook tussen Hoet, kunstcritici en deelnemers die niet waren geselecteerd. De gemiddelde burger kon de woelige sfeer opsnuiven tijdens ‘De Langste Dag’, een 6 uur durende live BRT-uitzending van de openingsceremonie, die aan de hand van interviews en reportages een exclusieve blik achter de schermen bood. De uitzending lokte heel wat reacties uit, wat resulteerde in concrete acties. Zo was er ‘Initiatief ’86’, een project dat bestond uit verschillende tentoonstellingen georganiseerd door een tiental kunstorganisaties en galerijen, onder andere in de Sint-Pietersabdij, zij het beperkt tot  werk van Belgische artiesten. ‘Initiatief d’Amis’ was een gelijkaardig project dat plaatsvond in de Vooruit waar het werk van 45 hedendaagse Belgische kunstenaars, geselecteerd door 7 kunstbroeders, tentoon werd gesteld. Het grootste en meest kritische parallelle project was Antichambre. In de verlaten, halfvervallen blekerij Alsberghe-Van Oost aan de Drongensesteenweg hadden enkele kunstenaars die niet door Hoet waren geselecteerd een parallelle, licht anarchistische nevententoonstelling op poten gezet, een soort salon des refusés. Op het 22 hectare groot domein exposeerden bijna 180 kunstenaars hun werk in deze “Fabriek voor Entartete Kunst” zoals de organisatoren hun expo schamper noemden. Ook allerlei andersoortige activiteiten werden er georganiseerd zoals feesten, modeshows en zelfs vertoningen van voetbalwedstrijden van de wereldbeker in Mexico.

Chambres d’amis maakte school. Het model van de routetentoonstelling werd met Over the edges in 2000 en TRACK in 2012 overgenomen: 2 grootschalige tentoonstellingsprojecten, die net als in 1986 hedendaagse kunst in een stedelijke context plaatsten en een directe dialoog met het publiek aangingen.

Beelden: © Dirk Pauwels – SMAK